राजमा लागवड: अवघ्या ८०-८५ दिवसांत येणारे पीक, एकरी १० क्विंटलपर्यंत उत्पादन; तणनाशक आणि मळणी यंत्राच्या वापरामुळे मजुरी खर्चात मोठी बचत.
विशेष प्रतिनिधी, बीड:
रब्बी हंगामात हरभरा आणि गहू यांसारख्या पारंपरिक पिकांना पर्याय म्हणून कमी कालावधीत, कमी खर्चात आणि वन्यप्राण्यांच्या त्रासाशिवाय चांगले उत्पन्न देणाऱ्या पिकाचा शोध अनेक शेतकरी घेत आहेत. अशा शेतकऱ्यांसाठी ‘राजमा’ एक उत्तम पर्याय ठरू शकतो, अशी माहिती बियाणे विक्रेते आणि कृषी अभ्यासक विष्णू तांदळे यांनी दिली. त्यांच्या मते, राजमा पिकाची योग्य माहिती घेऊन लागवड केल्यास शेतकऱ्यांना एकरी ९ ते ११ क्विंटलपर्यंत उत्पादन सहज मिळू शकते.
अनेक शेतकरी राजमा लागवडीसाठी नवीन असल्याने त्यांच्या मनात पेरणी, खत व्यवस्थापन, कीड नियंत्रण आणि बाजारपेठेविषयी अनेक प्रश्न असतात. या सर्व बाबींची सविस्तर माहिती त्यांनी दिली.
राजमा लागवडीचे प्रमुख फायदे
राजमा पिकाचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे रानडुक्कर, हरीण, नीलगाय किंवा ससे यांसारखे वन्यप्राणी हे पीक खात नाहीत. त्यामुळे ज्या भागात वन्यप्राण्यांचा उपद्रव जास्त आहे, तेथील शेतकऱ्यांसाठी हे एक वरदानच आहे. हे पीक पेरणीपासून अवघ्या ८० ते ८५ दिवसांत काढणीला तयार होते, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना कमी वेळेत उत्पन्न मिळते. राजमा पिकाला सरासरी ९,००० ते १०,००० रुपये प्रति क्विंटल असा स्थिर आणि चांगला बाजारभाव मिळतो. विशेष म्हणजे, काढणीनंतर राजमा लगेच विकण्याची घाई नसते; शेतकरी योग्य भाव मिळेपर्यंत १ ते २ वर्षे सहज साठवणूक करू शकतात. या पिकावर तणनाशकांचा वापर करता येतो आणि काढणीसाठी मळणी यंत्र (थ्रेशर) वापरता येते, ज्यामुळे खुरपणी आणि काढणीचा मजुरी खर्च मोठ्या प्रमाणात वाचतो.
राजमा लागवडीचे शास्त्रोक्त व्यवस्थापन
राजमा लागवडीसाठी मध्यम ते भारी जमीन सर्वात योग्य ठरते. पेरणीसाठी एकरी २५ ते ३० किलो बियाणे पुरेसे होते. पेरणीवेळी बेसल डोस म्हणून एकरी ५० ते १०० किलो १०:२६:२६ किंवा १२:३२:१६ खतासोबत ५० किलो युरिया आणि १० किलो सल्फर (बेंनसल्फ) देणे आवश्यक आहे. थंडीच्या काळात सल्फर दिल्यास पिकाला फायदा होतो. यानंतर, पेरणीनंतर २० दिवसांनी पुन्हा ५० किलो युरियाचा हप्ता द्यावा. शेंगा भरण्याच्या अवस्थेत नॅनो-तंत्रज्ञानावर आधारित खतांची (उदा. १०:२६:२६, डीएपी) फवारणी केल्यास उत्पादनात लक्षणीय वाढ होते.
पिकात तणांचा प्रादुर्भाव झाल्यास ‘अमोरा’ (६० मिली प्रति पंप) किंवा ‘फुजीफ्लेक्स’ यांसारख्या तणनाशकांची फवारणी करता येते, त्यामुळे खुरपणीचा खर्च पूर्णपणे वाचतो. या पिकावर कीड आणि रोगांचा प्रादुर्भाव तुलनेने कमी असतो, मात्र गरजेनुसार फवारणीचे नियोजन करता येते.
बाजारपेठ आणि विक्रीची सोय
राजमा पिकासाठी बीड, लातूर, सोलापूर आणि सांगली येथे स्थानिक व्यापारी मोठ्या प्रमाणात खरेदी करतात. येथून हा माल प्रामुख्याने दिल्लीच्या मुख्य बाजारपेठेत पाठवला जातो. ‘नवघन सीड्स’चे विष्णू तांदळे यांनी सांगितले की, “शेतकऱ्यांनी लागवड केल्यास त्यांना विक्रीसाठी व्यापाऱ्यांशी संपर्क जोडून देण्यास आम्ही मदत करू शकतो. हे एक उत्तम नगदी पीक असून, कमी पाण्यात आणि कमी त्रासात शेतकऱ्यांना आर्थिक फायदा मिळवून देण्याची मोठी क्षमता यात आहे.”
