पेरणीनंतर २० ते २२ दिवसांनी फवारणी आवश्यक; टॉनिक, बुरशीनाशक आणि कीटकनाशकाचा एकत्रित वापर केल्यास उत्पादनात भरीव वाढीची शक्यता.
विशेष प्रतिनिधी:
राज्यात रब्बी हंगामातील हरभरा पिकाच्या पेरण्यांना वेग आला असून, मराठवाडा आणि विदर्भातील अनेक भागांत पेरणी पूर्ण झाली आहे. पीक उगवून आल्यानंतर सुरुवातीच्या ३० दिवसांतील व्यवस्थापन हे उत्पादनाचा पाया ठरवत असल्यामुळे, पहिली फवारणी कधी, कोणती आणि कशी करावी, हा प्रश्न अनेक शेतकऱ्यांना पडला आहे. कृषी तज्ज्ञांच्या मते, पेरणीनंतर २० ते २२ दिवसांच्या दरम्यान योग्य घटकांचा वापर करून केलेली पहिली फवारणी पिकाच्या वाढीसाठी, फुटवा वाढवण्यासाठी आणि मर रोगाच्या नियंत्रणासाठी अत्यंत निर्णायक ठरू शकते.
पहिल्या फवारणीची गरज का आणि केव्हा?
हरभरा पिकाची पेरणी झाल्यानंतर २० ते २२ दिवसांचा कालावधी हा पिकाच्या शाखीय वाढीचा (Vegetative Growth) आणि फुटवे फुटण्याचा महत्त्वाचा टप्पा असतो. याच काळात पिकाला मर रोगाचा सर्वाधिक धोका असतो. त्यामुळे या अवस्थेत केलेली फवारणी अनेक आघाड्यांवर फायदेशीर ठरते. या फवारणीचा मुख्य उद्देश पिकाच्या पांढऱ्या मुळांची वाढ करणे, फुटव्यांची संख्या वाढवणे, मर रोगापासून संरक्षण करणे आणि सुरुवातीच्या अवस्थेत येणाऱ्या अळीवर नियंत्रण मिळवणे हा असतो.
पहिल्या फवारणीमध्ये काय वापरावे?
कृषी तज्ज्ञांच्या मते, पहिल्या फवारणीत खालील चार घटकांचा एकत्रित वापर करणे अत्यंत फायदेशीर ठरते:
१. पांढऱ्या मुळांच्या वाढीसाठी (ह्युमिक ॲसिड):
पिकाच्या पांढऱ्या मुळांची संख्या जेवढी जास्त, तेवढे जमिनीतील अन्नद्रव्ये शोषून घेण्याची क्षमता वाढते. यासाठी ९९% ह्युमिक ॲसिड असलेले ह्युमि जेल (Humigel) सारखे उत्पादन ३० ग्रॅम प्रति १५ लिटर पंप या प्रमाणात वापरावे. जेल स्वरूपात असल्याने ते पाण्यात लवकर विरघळते आणि उत्तम परिणाम देते.
२. जास्तीत जास्त फुटव्यांसाठी (बायोस्टिम्युलंट):
पिकाला जेवढे जास्त फुटवे, तेवढ्या जास्त फांद्या आणि परिणामी जास्त घाटे लागतात. यासाठी नॅनो-तंत्रज्ञानावर आधारित चॅलेंजर+ (Challenger+) सारख्या बायोस्टिम्युलंटचा वापर करावा. याचा वापर ७ मिली प्रति १५ लिटर पंप या प्रमाणात केल्यास पिकाची शाखीय वाढ जोमदार होते आणि फुटव्यांची संख्या वाढते.
३. मर रोगाच्या नियंत्रणासाठी (बुरशीनाशक):
हरभऱ्यामध्ये सुरुवातीच्या ३० दिवसांत मर रोग ही सर्वात मोठी समस्या असते. यावर प्रभावी नियंत्रणासाठी साध्या बुरशीनाशकांऐवजी आंतरप्रवाही (Systemic) बुरशीनाशक वापरणे गरजेचे आहे. यासाठी एलियट (Aliette) सारखे बुरशीनाशक ३० ग्रॅम प्रति १५ लिटर पंप या प्रमाणात वापरावे.
४. अळी नियंत्रणासाठी (कीटकनाशक):
सुरुवातीच्या काळात येणाऱ्या घाटेअळीच्या नियंत्रणासाठी इमामेक्टीन बेन्झोएट ५% घटक असलेले कीटकनाशक (उदा. प्रोक्लेम, ईएम-१) १० ते १२ ग्रॅम प्रति १५ लिटर पंप या प्रमाणात वापरावे.
फवारणीची योग्य पद्धत: ‘दाट फवारणी’ अत्यावश्यक
केवळ योग्य औषधे वापरून अपेक्षित परिणाम मिळत नाहीत, तर फवारणीची पद्धतही तितकीच महत्त्वाची आहे. मर रोगाचे नियंत्रण करण्यासाठी बुरशीनाशक झाडाच्या मुळांपर्यंत पोहोचणे आवश्यक असते. यासाठी ‘दाट फवारणी’ करणे अत्यंत गरजेचे आहे. अनेक शेतकरी एकरी ४ ते ५ पंप वापरतात, मात्र तसे न करता एकरी किमान ८ ते १० पंप (१५० ते २०० लिटर पाणी) वापरावेत. यामुळे औषध जमिनीपर्यंत झिरपते आणि मर रोगावर प्रभावी नियंत्रण मिळवता येते.
एकंदरीत, योग्य वेळी, योग्य औषधांचा वापर करून आणि योग्य पद्धतीने केलेली ही पहिली फवारणी हरभरा पिकासाठी एक मजबूत पाया तयार करते, ज्यामुळे भविष्यात फुलधारणा, घाटे लागण्याचे प्रमाण वाढून उत्पादनात भरीव वाढ मिळण्यास मदत होते.
